Logopedie - kinderen
Lees- en spellingsproblemen

Inhoud

Ontluikende geletterdheid

Tussen taal en lezen zit een groot verband. We leren ontzettend veel van lezen. Onze woordenschat breidt daardoor uit en we leren nieuwe zinsstructuren. We leggen nieuwe relaties en vergroten daarmee ons begrip. Als het lezen onvoldoende op niveau is en het te langzaam gaat, heeft dit als gevolg dat we minder taal opnemen en hierin een achterstand kan ontstaan. Om dit te voorkomen is het van belang tijdig goede leestechnieken te ontwikkelen.

Lees- en spellingsproblemen kunnen samenhangen met eerder aangetoonde spraak- en taalontwikkelingsproblemen, waardoor logopedisten al in het stadium van de ontluikende geletterdheid  betrokken kunnen zijn bij lees en spellingproblemen. Het is mogelijk medio groep 2 risicofactoren te signaleren, zonder dat er al sprake kan zijn van eventuele problemen met lezen en/of spellen. Voorbeelden van risicofactoren zijn:

  • Fonologische problemen (uitspraakproblemen/problemen met de klankvorming).
  • Auditieve problemen (de juiste waarneming van klanken).
  • Problemen met de oproepsnelheid (woordvinding).
  • Automatiseringsproblemen (onthouden van namen, kleuren en de letterherkenning).

Voorbereidende oefeningen op het lezen en spellen, die in groep 2 aan bod komen, zoals rijmen, het leren van de ‘letters’ en het hakken en plakken van woorden, leveren dan problemen op.

Wat doet de logopedist?

De logopedist biedt in dit stadium van geletterdheid ondersteuning op de voorwaarden om later tot goed lezen en spellen te komen. Door binnen deze voorschottraining de mondelinge taal-, luister- en schrijfvaardigheden te verbeteren, ondersteunen we het aanvankelijk leesproces.

Het doel is spelenderwijs, multi-sensorisch en taakgericht te werken aan het verbeteren van het fonologisch en fonemisch bewustzijn. Er is daarbij extra aandacht voor de klankvorming, de woordvinding en auditieve verwerking. Met behulp van mondbeelden, mondstanden en gebaren verbeteren we de klanktekenkoppeling in deze beginfase van de geletterdheid.

Kinderen leren kritisch kijken en luisteren naar klankverschillen om deze van elkaar te kunnen onderscheiden en deze binnen woorden in de juiste volgorde te kunnen plaatsen. Plezier en goede begeleiding in een vroeg stadium staan in deze benadering voorop en kunnen voldoende helpend zijn om verdere lees- en spellingsproblemen te voorkomen of de uitingsvorm ervan te verkleinen. Door het geven van deze interventies en het opdoen van succeservaringen in het ervaren van letters en klanken kan een kleuter met meer vertrouwen en succes aan het leren lezen en schrijven beginnen in groep 3.

Beginnende geletterdheid

Wanneer kinderen moeite hebben met de verwerking van taalklanken, kan dit leiden tot problemen met lezen en/of spellen, welke zich in verschillende gradaties kunnen uiten. Omdat deze kinderen talige informatie moeilijk snel verwerken en kunnen oproepen, ontstaan er problemen bij het geautomatiseerd lezen en spellen.

Dit is merkbaar bij lezen, doordat het kind: 

door automatiseringsproblemen langzaam blijft lezen;

  • Letters onvoldoende herkent of omdraait /b/->/d/ en /ie/->/ei/.
  • Niet nauwkeurig, maar radend leest.
  • Te snel leest en daardoor fouten maakt.

Dit is merkbaar bij spellen, doordat het kind: 

  • Letters verwisselt of weglaat, waardoor het woorden fout schrijft.
  • Ondanks veel extra oefening moeite houdt met de klank/tekenkoppeling.

Wat doet de logopedist?

De gespecialiseerde logopedist-dyslexiebehandelaar geeft een training op maat om de belangrijkste vaardigheden voor het aanvankelijk lezen en spellen in groep 3 te ondersteunen, zoals het luisteren naar een klank, de mondbeweging voelen en de letter zien die erbij hoort. Dit is het meest effectief als het gekoppeld wordt aan daadwerkelijk lezen en spellen.

Zo trainen we voor het leren lezen de letterkennis, synthese en directe woordherkenning van woorden met medeklinkerclusters en meerlettergrepige woorden. Omdat de oefenstof bij deze unieke training cumulatief is opgebouwd, komen eerder behandelde regels altijd terug in de verdere oefenstof, waardoor deze beter inslijpen. 

De methodiek die we inzetten

Binnen deze gestructureerde training maken we gebruik van de F&L-methode, een wetenschappelijk effectief bewezen Fonologische & Leerpsychologische methode. Met deze speelse kleurenmethode, ook wel bekend als de kleurenmethode Taal in Blokjes (TiB), kunnen we inzicht creëren in de linguïstiek van de Nederlandse taal. In modulair opgebouwde leerstappen maken we met een computerprogramma en aantrekkelijke materialen, de klankstructuur van het taalsysteem met kleuren zichtbaar.

In veel gevallen kan hardnekkigheid gedurende deze fase van beginnende geletterdheid worden uitgesloten en blijkt het werken aan deze voorwaarden voldoende om het lees- en spellingsproces goed op gang te brengen. Ook bij werkelijk dyslectische kinderen, vormt de ingezette training vaak een onmisbare (eerste) stap in het verdere begeleidingsproces. Pas wanneer kinderen na intensief en dagelijks oefenen marginaal vooruit gaan, is er een indicatie voor een psychodiagnostisch onderzoek naar dyslexie.

Meer informatie over Taal in Blokjes – F&L methode® Schoolversie.

Interventietraining lezen en schrijven

Vanaf groep 3 leren kinderen lezen en schrijven. Helaas gaat dat niet altijd vanzelf. Goed lezen en spellen speelt een grote rol in de sociale ontwikkeling van kinderen. Daarnaast is het belangrijk bij schoolse vaardigheden, omdat vanaf groep 4 steeds meer leesstof wordt aangeboden. Lees- en schrijfproblemen kunnen voorkomen bij kinderen die moeite hebben met de verwerking van taalklanken, waardoor er problemen ontstaan bij het aanleren van de letters, het leren lezen en de spelling. De problematiek is vaak gerelateerd aan de auditieve vaardigheden en de articulatie. Dit is merkbaar omdat het kind:

  • Veel fouten maakt met lezen.
  • Spellend of juist radend blijft lezen.
  • Goed leest, maar niet snapt waar de tekst over gaat.
  • De geleerde spellingregels niet toepast.
  • Woorden schrijft zoals ze klinken.

Wat doet de logopedist?

De gespecialiseerde logopedist-dyslexiebehandelaar onderzoekt welke onderliggende problemen er zijn in het fonemisch bewustzijn, de auditieve vaardigheden of de articulatie en stimuleert daarna met een training op maat de belangrijkste vaardigheden voor het technisch lezen, begrijpend lezen en spellen.

Omdat de oefenstof bij deze unieke training cumulatief is opgebouwd, komen eerder behandelde regels altijd terug in de verdere oefenstof, waardoor deze beter inslijpen. Door gebruik te maken van een systematische training op het gebied van technisch lezen, begrijpend lezen en spelling verbeteren de scores van getrainde kinderen op lees- en spellingtesten.

In veel gevallen kan hardnekkigheid gedurende deze fase van beginnende geletterdheid worden uitgesloten en blijkt het werken aan deze voorwaarden voldoende om het lees- en spellingsproces goed op gang te brengen.

Ook bij werkelijk dyslectische kinderen, vormt de ingezette training vaak een onmisbare (eerste) stap in het verdere begeleidingsproces. Pas wanneer kinderen na intensief en dagelijks oefenen marginaal vooruit gaan, is er een indicatie voor een psychodiagnostisch onderzoek naar dyslexie.

De methodiek die we inzetten

  1. Binnen de gestructureerde geprotocolleerde training maken we gebruik van de F&L-methode, een wetenschappelijk effectief bewezen Fonologische & Leerpsychologische methode, ook wel bekend als de kleurenmethode Taal in Blokjes (TiB).
  2. Door uit te gaan van de klankstructuur van de Nederlandse taal creëren we met deze speelse taalkundige multi-sensoriele kleurenmethode inzicht in de linguïstiek van de Nederlandse taal. Kinderen vinden het leuk om met deze methode te werken, omdat deze letters en spellingregels visueel maakt en zij zo na een lange periode ontdekken hoe de Nederlandse taal in elkaar steekt.
  3. In modulair opgebouwde leerstappen stimuleren we het fonologisch bewustzijn en maken we de logica en klankstructuur van het taalsysteem met kleuren zichtbaar. Door met een computerprogramma en aantrekkelijke materialen gebruik te maken van de klankgroepen en klinkerankerpunten in een woord komt een leerling tot vloeiender lezen en spellen. Veel basisregels voor lezen en spellen zijn klankgroep- en klinkerafhankelijk en hangen logisch met elkaar samen.
  4. Om het leesplezier te stimuleren en voldoende leeskilometers te maken, gebruiken we uitdagende leesmethodieken en werken we met een beloningssysteem
  5. Op het gebied van begrijpend lezen leren kinderen onder andere hoe ze de kern uit teksten halen en bepaalde verwijswoorden achterhalen.
  6. Zo nodig adviseren wij gedurende of na afloop van een behandeltraject aanvullende ondersteunende hulpmiddelen.

Meer informatie over Taal in Blokjes – F&L methode® Schoolversie.

Scroll naar boven