Inhoud
Dysartrie
Dysartrie is een spraakstoornis veroorzaakt door een beschadiging van het zenuwstelsel. De werking van de spieren voor het ademen, de stem en de uitspraak werken onvoldoende. Deze leiden tot een verminderde verstaanbaarheid en communicatieproblemen. Ook kunnen speekselverlies, slik- en mimische problemen hinderen in het dagelijks leven.
Dysartrie kan een gevolg zijn van een beroerte (CVA), een ongeval, hersentumor, spierziekte of een neurologisch aandoening zoals de ziekte van Parkinson, MS, ALS of Ataxie.
Mogelijke kenmerken van een dysartrie:
- Problemen met kauwen, slikken en speekselcontrole.
- Een zachte, hese stem.
- Een onduidelijke uitspraak.
- Nasaal spreken.
- Eentonig spreken.
- Verstoorde mimiek.
Wat doet de logopedist?
De logopedist onderzoekt en behandelt het gevoel en het functioneren van de spieren in het mondgebied en gezicht. Ook beoordelen we de stem en de verstaanbaarheid. In verband met het eten en drinken, de ademhaling, stem en verstaanbaarheid, wordt vanuit een symmetrische lichaamshouding gebruik gemaakt van de resterende mond motorische mogelijkheden. Het behandelresultaat is mede afhankelijk van de ernst en aard van de ziekte of aandoening. Een alternatief communicatiemiddel helpt, als de verstaanbaarheid blijft.
Nasaliteitsstoornissen
Bij een nasaliteitsstoornis is de klank van de spraak afwijkend. Het teveel of te weinig door de neus spreken, heeft een negatieve invloed op de verstaanbaarheid. Bij een open neusspraak ontsnapt teveel lucht door de neus. Bij een gesloten neusspraak klinkt de spraak verstopt. Bij een gemengde neusspraak komt een combinatie van beiden voor.
Mogelijke oorzaken:
- Een scheef neustussenschot.
- Neuspoliepen of vergrote neusamandelen.
- Gezwollen neusslijmvliezen (bijv. bij een allergie).
- Een aangeboren lip-, kaak- en/of gehemeltespleet (Schisis).
- Een te kort gehemelte.
- Verlamming van de spieren van het zachte gehemelte (bijvoorbeeld na een hersenbloeding).
- Verminderde spierkracht in het gehemelte (bijvoorbeeld bij MS, ALS of de Ziekte van Parkinson).
- Gewoontevorming (bijvoorbeeld na verwijdering van de neusamandel).
Wat doet de logopedist?
We onderzoeken de ernst van de nasaliteit en de invloed daarvan op de verstaanbaarheid. Het behandelresultaat hangt af van de oorzaak. Een medische ingreep kan noodzakelijk zijn.
Ziekte van Parkinson
De Ziekte van Parkinson is een neurologische ongeneeslijke progressieve aandoening, waarbij bewegingsstoornissen optreden. Opvallende verschijnselen zijn beven (tremor), spierstijfheid (rigiditeit) en bewegingstraagheid (bradykinesie). Dit kan leiden tot een verminderde vaak wisselende verstaanbaarheid door:
- Een onverstaanbare, vlakke, monotone uitspraak.
- Een zachte stem.
- Problemen in de coördinatie van de ademhaling.
- Een versnellend spreektempo.
- Een starre mimiek.
- Scheef neustussenschot.
Eet- en drinkproblemen door:
- Een verminderde kauwkracht.
- Verslikken in eten en drinken.
Speekselverlies door:
- Een afnemende slikfrequentie.
- Een minder krachtige mondsluiting.
Wat doet de logopedist?
De gespecialiseerde ParkinsonNet logopedist onderzoekt de beperkingen op het gebied van adem, stem, spraak, eten, drinken en speekselbeheersing. Essentieel binnen een behandeltraject is het verbeteren van de communicatie en de verstaanbaarheid. Middels de PLVT (Pitch Limited Voice Treatment) wordt laag en luid spreken geoefend. Hierdoor verbeteren de stem en verstaanbaarheid en daardoor veelal de kwaliteit van leven.
Ook geeft de logopedist adviezen op het vlak van eten, drinken en speekselbeheersing. Een meerwaarde voor de transfer naar de dagelijkse situatie is de aanwezigheid van een co-therapeut. Wanneer verbetering onmogelijk is, volgt een advies ten aanzien van aangepast eet- en/of drinkgerei en een ondersteunend communicatiehulpmiddel.
Krebbers Logopedie-Dyslexie is lid van het ParkinsonNet, een netwerk van zorgverleners die gespecialiseerd zijn in de behandeling van Parkinson.
Voor meer informatie over de Ziekte van Parkinson:
ALS (Amyotrofische Laterale Sclerose)
ALS (Amyotrofische Laterale Sclerose) is een ongeneeslijke progressieve ziekte, waarbij de zenuwcellen en zenuwbanen aangetast worden. Doordat de spieren niet meer worden gevoed en in werking gesteld, ontstaat een (ernstige) spierzwakte. Deze ziekte waarbij alle spierfuncties achteruitgaan, kan zich in 3 vormen openbaren. De symptoomvolgorde kan verschillen:
- Armtype; de 1e symptomen zijn zichtbaar in de hand, waardoor fijne vingerbewegingen en schrijven snel onmogelijk worden.
- Beentype; de 1e symptomen treden op in een been, waardoor traplopen snel onmogelijk is.
- Bulbaire type; hierbij zijn vooral de spieren van tong en keel betrokken. Problemen met de spraak, stem, het eten, drinken, kauwen, slikken en ademen vallen op.
Wat doet de logopedist?
Er wordt onderzoek gedaan naar de problemen en ontstane beperkingen met betrekking tot het kauwen, slikken, ademen, spreken en de verstaanbaarheid.
De behandeling is gedurende het hele ziekteproces gericht op het zo goed mogelijk waarborgen van de communicatie en het veilig slikken. Daarnaast geven we adviezen en begeleiding gegeven bij ondersteunende communicatiehulpmiddelen.
Meer informatie over ALS:
MS (Multiple Sclerose)
Multiple Sclerose is een progressieve ziekte in het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg). Vaak openbaart de ziekte zich tussen het 20e en 40e levensjaar. Door de negatieve invloed op spraak, communicatie en gehoor kan het leiden tot problemen in de verstaanbaarheid. Ook komen er problemen met kauwen en slikken voor, waardoor er gevaarlijke situaties, zoals longontstekingen kunnen optreden. De kwaliteit van leven kan door deze klachten sterk verminderen.
Wat doet de logopedist?
De logopedist kan de klachten door behandeling en begeleiding beperken en/of verlichten. Het is belangrijk om in een vroeg stadium betrokken te zijn. Vaak verergeren klachten in een later stadium, waardoor het dan moeilijker wordt de gevolgen te beperken. De behandeling van de logopedist bestaat meestal uit voorlichting, instructie en oefeningen aan de betrokkene en de directe omgeving/mantelzorger gericht op de gebieden:
- Slikken.
- Spreken.
- Adem en stemgeven.
- Taalbegrip en taalgebruik.
- Gehoor.
- Een ondersteunend communicatiehulpmiddel.
Meer informatie over MS:
Ataxie / Coördinatiestoornis
Door een ziekte of beschadiging van de kleine hersenen kan een Ataxie / Coördinatiestoornis (een stoornis van het vloeiend bewegen), ontstaan. De balans en coördinatie van het bewegen zijn aangedaan. Dit leidt tot “schokkerig” en ongecontroleerd bewegen. Hierdoor ontstaan allerlei problemen, zoals: moeite met lopen, praten, slikken en het evenwicht. Het verloop van deze ziektes is voor iedereen anders en hangt af van verschillende factoren, zoals type van de ziekte en de leeftijd waarop de ziekte zich openbaart.
Wat doet de logopedist?
De logopedist kan de klachten door behandeling en begeleiding beperken en/of verlichten. Het heeft de voorkeur om in een vroeg stadium betrokken te zijn. Verergeren klachten in een later stadium, is het namelijk moeilijker de gevolgen te beperken. De behandeling van de logopedist bestaat meestal uit voorlichting, instructie en oefeningen aan de betrokkene en de directe omgeving/mantelzorger gericht op de gebieden:
- Slikken.
- Spreken.
- Adem en stemgeving.
- Taalbegrip en taalgebruik.
- Een ondersteunend communicatiehulpmiddel.
Meer informatie over Ataxie/Coördinatiestoornis:
Mimetherapie bij aangezichtsverlamming
De aangezichtszenuw (nervus facialis) is de 7e hersenzenuw die zorgt voor:
- De motoriek (bewegingsmogelijkheden) van het gezicht.
- De traansecretie (-uitscheiding).
- De smaak.
- Het gedeeltelijke beschermmechanisme van het oor.
Mimetherapie vindt plaats wanneer de spieren in het gezicht door een aangezichtsverlamming niet goed meer werken. Bij de aangezichtszenuw kan sprake zijn van een gedeeltelijke (= parese) of volledige (= paralyse) uitval. Doordat de aangezichtszenuw niet of slechts deels hersteld, kunnen er wanneer de bewegingsmogelijkheid van 1 gezichtshelft verminderd of helemaal is uitgevallen, hinderlijke restverschijnselen in de gezichtshelft blijven bestaan, zoals: asymmetrie, verminderde spierfunctie en abnormaal (gaan) meebewegen van spieren.
Opvallende symptomen die door oefentherapie zoveel mogelijk onderdrukt kunnen worden zijn:
- Het niet meer goed op kunnen trekken van de wenkbrauw.
- Het niet meer kunnen sluiten van het oog.
- De hangende mondhoek die achter blijft bij lachen.
De ziektegeschiedenis, het KNO-onderzoek en een eventueel aanvullende CT- of MRI-scan kunnen mogelijk de oorzakelijke factor uitwijzen.
Wat doet de logopedist?
Het doel van de behandeling is de symmetrie in het gezicht te bevorderen door de bewegingen van het gezicht beter onder controle te krijgen. Zo leert men om in het dagelijks leven beter met de aangezichtsverlamming om te gaan.
Tijdens de mimetherapie is aandacht voor:
- De massage van het gezicht.
- Oefeningen voor het bewegen van de mond, neus, wang, ogen en voorhoofd.
- Het verschil tussen spanning en ontspanning.
- Beheersing van ongewenste bewegingen.
- Verbetering van eten, drinken en spreken.
- Aanleren van adequate compensatiemogelijkheden voor eten, drinken en de verstaanbaarheid.
- Het oefenen van gezichtsuitdrukkingen met en zonder spiegel.
- Ontspanning, adembeheersing en beweging van de mimische spieren van de gezonde en aangedane zijde.
Zo nodig kan de logopedist ook zorg dragen voor de verwijzing naar gespecialiseerde artsen of multidisciplinaire facialis-teams.
Volledige symmetrie
Aangezichtsverlamming
Stotteren en broddelen
Omdat stotteren invloed kan hebben op de gehele persoon, is het een complexe stoornis. Het is een combinatie van spraak- en communicatieproblemen, waarbij negatieve emoties zoals schaamte, schuldgevoelens en verlegenheid vaak een rol spelen.
Kenmerken:
- Onvloeiend spreken in de vorm van herhalen van klanken, woorden en woorddelen.
- Verlengen van klanken.
- Blokkeren op een klank.
- Gebruik van aanloopwoorden, stopwoorden en synoniemen.
- Maken van bijgeluiden.
- Opvallende spanningen.
- Bewegingen in het gezicht.
- Meebewegen van handen of ledematen.
- Vermijden van spreeksituaties.
- Vermijden van bepaalde woorden en klanken.
Wat doet de logopedist?
Er wordt rekening gehouden met problemen in de spraakmotoriek, emotionele factoren, omgevingsfactoren of combinaties daarvan? Nagegaan wordt hoe het stotteren zich heeft ontwikkeld en van welke fase er sprake is. Bij het samenstellen van het behandelprogramma wordt rekening gehouden met de stotterfase. Een stottertherapeut kan de meer complexe stotterproblematiek behandelen. Er zijn ook logopedisten, zoals Marjo Krebbers, die zich extra hebben geschoold in stotteren, zonder dat zij erkend stottertherapeut zijn.
Meer informatie over stotteren:
www.stotteren.nl
www.nedverstottertherapie.nl
Broddelen:
Broddelen kenmerkt zich eveneens door een niet-vloeiende spraak. Deze gaat echter vaak gepaard met een snelle, slappe, onduidelijke manier van spreken, het inslikken van woorden en het verhaspelen van zinnen. Broddelen komt in verschillende gradaties voor. Bij lichte kenmerken ondervindt men nauwelijks hinder. Bij de ernstige problematiek vallen naast de snelle, slordige articulaties ook verhaalstructuurproblemen op, waarbij helder en kernachtig overbrengen van informatie in juist geformuleerde zinnen met correcte verbuigingen en vervoegingen van woorden ontbreekt.
Wat doet de logopedist?
De logopedist kan je helpen om te horen hoe je praat, waarbij een beoordeling wordt gegeven van de mate van broddelen. Aan de hand van een plan van aanpak met concrete doelen volgt een training in uitspraak en correct formuleren.
Soms is het moeilijk om te bepalen of er sprake is van broddelen. De zelftest broddelen kan daarbij helpen.
Spreken in het openbaar
Presenteren gaat over communicatie; het overbrengen van een boodschap. Om een effectieve interactie met toehoorders te krijgen kan logopedie met oefening en goede feedback veel betekenen voor mensen die in het openbaar spreken, door ervaring op te doen in noodzakelijke technieken op het gebied van adem, stem en spreken.
Wat doet de logopedist?
De logopedist heeft aandacht voor de verandering van aspecten voor een betere presentatiekracht zoals:
- De lichaamshouding.
- De controle van de spreekademhaling.
- Een optimaal gebruik van de stem.
- Intonatie, afwisseling, ritme en timing.
- Krachtig en overtuigend spreken.
- Het voorkomen van overbelasting.